Η κρυμένη αλήθεια των λέξεων...

Ο πρόσφυγας ήδη από τα αρχαία ελληνικά σήμαινε αυτόν που ζητάει προστασία, που καταφεύγει κάπου για προστασία. Πρόσφυγας είναι αυτός που δεν είχε άλλη επιλογή παρά να φύγει από την πατρίδα του.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Σύμβαση της Γενεύης 1951), ο πρόσφυγας είναι κάποιος που βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του, κινδυνεύει πραγματικά να υποστεί παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του στη χώρα του εξαιτίας της ταυτότητάς του ή των πεποιθήσεών του και δεν μπορεί ή δε θέλει να επιστρέψει, επειδή η κυβέρνησή του δεν μπορεί ή δε θέλει να τον προστατέψει. Για το λόγο αυτό δικαιούται προστασία από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του (αρχή της μη επαναπροώθησης), από δίωξη για παράνομη είσοδο ή για έγγραφα ταυτότητας και ταξιδιωτικά έγγραφα, όπως και πρόσβαση σε μια μακροπρόθεσμη λύση. Αυτή μπορεί να είναι η ενσωμάτωση στη χώρα που του παρέχει άσυλο, η επανεγκατάσταση σε μια άλλη χώρα ή ο εθελούσιος επαναπατρισμός στη χώρα καταγωγής του, εφόσον αυτή γίνεται με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.

Όμως, οι πρόσφυγες, ενώ αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή κατηγορία από τους μετανάστες, πέφτουν θύματα των ίδιων κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων και πολλές φορές αντιμετωπίζουν τις ίδιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες μετάβασης ή στις χώρες προορισμού.

«Στην τρίτη μπίρα, μου λέει ο Μπαχτιάρ. Είμαστε μουσαφερίμ, ταξιδιώτες στο πουθενά, "in nowhere". Κι εδώ στο πουθενά είμαστε. Το ταξίδι μας, το μουσαφεράτ, είναι στο πουθενά» γράφει ο Πατρινός συγγραφέας Βασίλης Λαδάς στο βιβλίο του «Μουσαφεράτ» και συνεχίζει: «Τι είναι όλοι αυτοί, Αφγανοί και Κούρδοι; Είναι μετανάστες, που σημαίνει θεληματική φυγή για καλύτερη ζωή, ή πρόσφυγες, που σημαίνει αθέλητο ξερίζωμα από το σπίτι τους λόγω πολέμων και βίας; Είναι και τα δύο. Αλλά τους θεωρούμε, εφόσον έρχονται από εμπόλεμες ζώνες, πρόσφυγες.

Έτσι αποφάνθηκαν πατρινά δικαστήρια. Σύμφωνα με αυτές τις αποφάσεις, ο όρος πρόσφυγας "εφαρμόζεται επί παντός προσώπου το οποίο, συνεπεία δικαιολογημένου φόβου διώξεων, λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξεως ή πολιτικών πεποιθήσεων, στη χώρα της υπηκοότητάς του δεν δύναται ή, λόγω του φόβου αυτού, δεν επιθυμεί να απολαύσει την προστασία της χώρας του. Την απόδειξη αν είναι πρόσφυγας την έχει ο ίδιος ο ισχυριζόμενος την ιδιότητα αυτή. Όμως, λόγω των περιστάσεων, σε περίπτωση αμφιβολιών, υπερισχύει η δήλωση του πρόσφυγα".

Αυτά έχουν πει τα τριμελή πλημμελειοδικεία που δίκαζαν μετανάστες, επειδή δεν είχαν νόμιμα ταξιδιωτικά έγγραφα. Αν δήλωναν πρόσφυγες και επιθυμία ασύλου, τους αθώωναν». Ο πρόσφυγας διαφέρει από τον εκτοπισμένο, κυρίως κατά το ότι ο πρώτος διασχίζει διεθνή σύνορα, ενώ ο δεύτερος είναι ένα άτομο που εξαναγκάζεται να καταφύγει σε άλλο τόπο στο εσωτερικό της χώρας του.



Το κείμενο αλίευσε η Θεοδώρα Τουμανίδου από την Άσπρη λέξη